Wulkany Włoch

Wulkany Włoch. Wyspy Liparyjskie - Eole i Sycylia.

Wyspy Eolskie wzięły swoją nazwę od greckiego boga imieniem Eolus (Eol ), władcy wiatrów, który, wg Homera,

zamieszkiwał te wyspy.

Pełne są piękna, niespodzianek i kontrastów. Przepływając w pobliżu wysp promem, statkiem czy wodolotem, możemy podziwiać niezwykłość scenerii: morze, góry, dymiące wulkany, skały wystające z morza, niezwykła roślinność, ciekawa linia brzegowa, ukształtowana przez wodę, powietrze i wulkany. Wyspy Eolskie ( Eole, Wyspy Liparyjskie) mają swoją niezwykłą historię i tradycję. Zamieszkują je ludzie przyjaźni, chętni do pomocy i kontaktów. Czeka tu na turystów wiele atrakcji i niezwykłości. Wyspy,

ze względu na swoje piękno i ciekawą historię, od wieków były odwiedzane przez słynnych ludzi.

Przebywali tu m. in. Dumas, Houel, Guy de Maupassant, De Dolomieu, Luigi Salvatore. Wielu badaczy starało się poznać prehistorię tych wysp, ich architekturę, tradycję a także zagadnienia z dziedziny nauk o ziemi: geologię, zagadnienia związane z czynnością wulkanów, botanikę czy zoologię.

Eole wyłoniły się z morza w okresie Plejstocenu i od tego czasu zmieniały się wielokrotnie.

Tworzenie się tych wysp trwa nadal. W 1955 r nieopodal wyspy Stromboli wyłoniła się z morza mała wyspa a następnie

zatopiła się z powrotem.  Na Lipari odnajdujemy pumeks i obsydian, które wydobyły się na powierzchnię ziemi ok. 729 r. n.e.

Aktywność wulkanów wysp Vulkano i Stromboli umożliwia nam kąpiel w gorących fumarolach.

Świadczy to o dużej aktywności sejsmicznej tego obszaru.

Wyspy oferują nam czyste, morskie wody, pełne ryb i owoców morza, podwodne groty i wysokie klify, ostre skały i plaże czarne od skał wulkanicznych. Można tutaj wypoczywać przez cały rok.

Zimą temperatura spada do 10 st., lato jest bardzo gorące, niemal bez deszczu, za to można liczyć na orzeźwiającą, morską bryzę.

Najpiękniejszą porą roku jest wiosna. Wtedy roślinność zieleni się, zakwita, a cytrusy i opuncje wydają owoce.

Na wyspach wytwarza się wiele miejscowych smakołyków, do których należy oliwa z oliwek, solone lub marynowane kapary,

specjalna grapa i różnorodne warzywa, przysmaki z owocami morza.

Historia

Ślady bytności człowieka na Wyspach Eolskich sięgają 5000 lat p.n.e. Znaleziska z neolitu odnaleziono na wyspie Lipari,

w rejonie Castellaro Vecchio oraz na wyspie Salina. Mieszkańcy wysp tamtego okresu pochodzili z Sycylii i zajmowali się

obróbką obsydianu, który już w tamtym okresie był eksportowany. Przed epoką żelaza z obsydianu wytwarzano wiele lekkich narzędzi bardzo dobrej jakości. W tym okresie rozwinęła się tzw. Kultura Diany. Jej centrum było na Lipari wokół dzisiejszego wzgórza zamkowego.

Czasy metalu, przypadająca na 3000 tysiąclecie p.n.e. przyniosły kres obsydianowemu handlowi i wyspy straciły na znaczeniu.

W epoce brązu rozwinęł się tzw. Kultura Capo Graciano. Była związana z tradycją grecką. Grecy kontrolowali żeglugę w pobliżu wysp. Pozostawili wiele śladów swojej kultury w postaci licznych znalezisk ceramicznych.

Z czasów greckich pochodzi również legenda o Odyseuszu, opisana w przez Homera.

Odyseusz, który wracał z pod Troi i szukał drogi do Itaki. Nie mógł wrócić do ojczyzny z powodu nieprzychylności boga Posejdona.

W swojej niekończącej się podróży morskiej dotarł na Wyspy Eolskie, gdzie spotkał boga wiatrów Eola. Ten, ponieważ nie lubił Posejdona, postanowił pomóc Odyseuszowi. Uwięził w worku wiatry i zakazał odwiązywania tego worka.

Morze uspokoiło się i Odyseusz mógł spokojnie płynąć do ojczyzny. Gdy był już blisko i widział brzegi Itaki, któryś z marynarzy

nie wytrzymał z ciekawości i odwiązał worek i wiatr z powrotem wyrzucił ich na pełne morze.

Wyspy Liparyjskie zachowywały przez wieki swoją odrębność i niezależność, zmagając się z wrogimi napaściami,

m. in. Etrusków i Kartagińczyków.

Ostatecznie utraciły swoją niezależność w 251 r gdy zostały zdobyte przez Rzymian i utraciły swoją wolność już na zawsze.

Rozpoczął się okres rzymskiego panowania. Po okresie destrukcji i wojen najważniejsza wyspa Lipari stała się miastem prowincjonalnym i bez znaczenia. W czasach rzymskich Eole były miejscem określanym jako przedsionek piekła.

Rzymianie zsyłali tutaj więźniów do ciężkiej i niebezpiecznej pracy - wydobywano tutaj siarkę oraz obsydian.

W trzecim stuleciu nasze ery wyspy znalazły się pod wpływem Bizancjum. Zamieszkujący tutaj chrześcijanie obrali sobie za patrona św. Bartłomieja ( Saint Bartolomeo).

Wyspa Lipari miała prawdopodobnie już wtedy swojego biskupa, była również schronieniem dla pustelników.

W 543 r n.e. Goci ustanowili na Lipari swoją morską bazę, później wyspy najechali Arabowie.

W 838 r Arabowie najechali i zdewastowali miasto Lipari a jego mieszkańców wywieźli.

Wyspy stały się niezamieszkałe przez dwa stulecia, aż do czasów, gdy w 1083 roku przybyli tutaj Normanowie.

Normanowie na Lipari założyli klasztor Benedyktynów. Klasztor ten objął swoim panowaniem wszystkie wyspy Eolskie

a zostało to zatwierdzone przez papieża Urbana II.

W 1095 roku opat klasztoru, brat Ambroży rozpoczął kolonizowanie wysp.

Katedra pod wezwaniem św. Bartłomieja powstała jako druga, po wybudowaniu klasztoru Bernardynów.

Do jej budowy użyto materiałów, które pozostały po budowlach z czasów greckich.

Katedra powstała na podwalinach pierwszego kościoła chrześcijańskiego z III stulecia n.e.

Oznajmiała światu, że na Wyspy Eolskie powróciło życie. Wyspy otrzymały wiele przywilejów od panujących królów.

W 1544 roku wyspy najechali saraceńscy piraci. Zaatakowali wyspy swoją flota, liczącą 150 statków.

Zniszczono wiele budynków i katedrę a z wyspy Lipari wywieziono ok. 8 tyś osób, co stanowiło cała populację.

W chrześcijańskim świecie wydarzenie to wzbudziło przerażenie. Karol V, król Hiszpanii i Neapolu, zasiedlił te wyspy ludnością

z podległej mu Kampanii. Sytuacja na wyspach była jednak wciąż bardzo niespokojna.

W 1589 r teren ten zajął król Sycylii. W następnych wiekach wyspy wraz z Sycylią przechodziły z rąk do rąk wielu włądców.

Znajdowały się pod panowaniem hiszpańskim, pod panowaniem Bourbonów, Dynastii Sabaudzkiej, Habsburgów, ponownie Hiszpanii i wreszcie zostały wraz z Sycylią przyłączone do Włoch.

Wyspa Vulcano jest pierwszą wyspą archipelagu, którą spotykamy płynąc z Milazzo w kierunku Archipelagu Eole.

Znajduje się ok. 12 mil od Milazzo. Niezwykłością wyspy Vulcano są fumarole - miejsca, przez które na powierzchnie wydobywają się gazy wulkaniczne, głównie chlorowodór, dwutlenek siarki i para wodna, występują tam, gdzie wulkany są aktywne.

Inaczej można powiedzieć, że fumarole to rodzaj aktywności wulkanicznej, wyziewów lotnych składników magmy - to "oddychanie wulkanu". Temperatura wydobywających się gazów sięga 300-1000 st.

Oczywiście im bliżej powierzchni ziemi, tym gazy bardziej są schłodzone, dlatego siedząc w fumarolach na Vulcano od spodu jesteśmy podgrzewani a z góry chłodzeni. Fumarole występują najbliżej miejsc erupcji. Poza Vulcano występują również w innych miejscach, gdzie wulkany są aktywne (Alaska, Kamczatka, Antarktyda, Park Yellowstone).

W Archipelagu Eole występują dwa czynne wulkany: Stromboli i właśnie Vulcano.

Vulcano jest ogromna atrakcją turystyczną.

W przeszłości wyspa robiła niesamowite wrażenie na mieszkańcach starożytnej Grecji i Rzymu. Nazywali to miejsce "Terasia"

lub "Thermessa" co oznaczało gorącą ziemię, gorącą krainę a nawet przedsionek piekieł, miejsce poświęcone bogu ognia Hefajstosowi ( Grecy) lub bogu imieniem Vulcan (Rzymianie). Była to święta wyspa. W południowej części wyspy znajdują się skalne groty, w których są zagłębienia, coś w rodzaju grobów, tzw. Groty dei Rossi. Badania sugerują, iż właśnie to miejsce w starożytności uważane było za miejsce, przez które przechodzą zmarli.

Tutaj prawdopodobnie dokonywano spaleń ofiarnych na cześć boga ognia.

Wulkan Vulcano ma ok. 90 000 lat i jest ok. 10 000 lat młodszy od sąsiadującego z nim Stromboli.

Ostatnia wielka erupcja miała miejsce w 1888 r. I dokonała ogromnych znieszczeń na wyspie.

Po tej erupcji wyspa wyludniła się i ludzie nie chcieli tutaj mieszkać. W 1949 r na Vulcano został nakręcony film.

Film ten na powrót rozsławił wyspę. Ludzie zaczęli tutaj wracać. Stała się również wielką atrakcją dla turystów.

Na wyspie znajduje się jeszcze jeden wulkan - Vulkanello, jest jednak wulkanem wygasłym.

Vulkanello wyłonił się z morza w 183 r. p.n.e.

Wyspa Lipari

Lipari jest największą i najbardziej popularną wyspą Archipelagu Eole. Powstało na niej piękne miasto o tej samej nazwie.

Jest to stolica całego archipelagu. Tutaj znajduje się największy port Wysp Liparyjskich.

Statki zawijają do portu Marina Corta ( mały port w pobliżu centrum) i Marina Lunga. Miasto Lipari położone jest u podnóża skały,

na które zbudowano zamek obronny. W czasach greckich nosiło nazwę Meligunis - Grecy tak nazwali miasto z powodu jego umiarkowanego klimatu i niezwykłej scenerii. Wyspa Lipari została ukształtowana przez dwanaście wulkanów, które przez tysiące lat tworzyły jej obecny wygląd.

Wszystkie wulkany Lipari są już wygasłe, ale wycieczki w głąb wyspy pozwalają nam przybliżyć się do śladów ich działalności: czerwone skały wulkaniczne w dolinie Muria, pumeks wulkaniczny czy też kryształy obsydianu w okolicy Forgia Vecchia

i w innych miejscach.

Pumeks i obsydian to główne, wulkaniczne bogactwa Lipari. Powstały jako efekt wybuchu wulkanu i zastygania gorącej lawy wulkanicznej. To właśnie występowanie obsydianu spowodowało, że już w epoce kamiennej osiedlili się tutaj ludzie.

Z obsydianu wytwarzano różnorodne narzędzia w czasach, zanim ludzkość odkryła żelazo. Na Morzu Tyrreńskim kwitł wówczas obsydianowy handel. Gdy nadeszły czasy metalu, handel obsydianem upadł a wraz z nim upadła pierwotna cywilizacja Lipari. Wyraźne pozostałości z czasów epoki człowieka neolitycznego możemy dzisiaj oglądać w Muzeum Archeologicznym Lipari.

Losy pumeksu były nieco inne. Był on wykorzystywany przez wieki w budownictwie, jako materiał potrzebny podczas garbowania skór i w innych dziedzinach gospodarowania.

Główną ulicą Lipari jest Corso Vittorio Emanuele - stary trakt z czasów rzymskich.

Przy ulicy rozsiadły się kramy, sklepiki, pizzerie i kafejki. Można tutaj kupić oryginalne pamiątki z Lipari - wyroby z muszli, maski przedstawiające boga wiatru Eola, piękne korale z obsydianu i lawy wulkanicznej, wyroby z pumeksu oraz specjały miejscowej kuchni: kapary, owoce morza, różnorodne śródziemnomorskie przysmaki, sprzedawana jest tutaj maumazja, uchodząca za napój bogów, różnorodne likiery, np. likier z limonki.

Nad miastem góruje zamek z czasów Normanów. Został on naturalnie wkomponowany w tzw. Zamkową Skałę - oryginalną skalną strukturę pochodzenia wulkanicznego. Zamkowej Skały rozciąga się piękna panorama na miasto i morze.

Miejsce to było zamieszkałe od czasów neolitycznych. Znaleziono tutaj osady neolityczne, było tutaj miasto w czasach greckich

oraz rzymskich, pozostały tutaj ślady z czasów panowania Normanów i władców hiszpańskich.

Wybudowany tutaj zamek otoczony jest fortyfikacjami z czasów Normanów - wybudowano je za panowania Rogera II.

W zamku zorganizowano Muzeum Archeologiczne Wysp Eolskich, w którym zgromadzono wiele ciekawych eksponatów,

między innymi znajduje się tutaj największa kolekcja amfor z czasów greckich.

Na wzgórzu znajduje się Katedra św. Bartłomieja z XII wieku a w niej ciekawe relikwie świętego.

Św. Bartłomiej jest patronem Wysp Liparyjskich. Święty pochodził z Galilei. W Ewangeliach występuje pod imieniem Bartłomiej

lub Natanael. Ok. 70 roku zginął śmiercią męczeńską z rąk pogan w Armenii. Legenda głosi, że na jego grób pielgrzymowali chrześcijanie. Poganie nie mogli tego znieść - wykopali ciało świętego, włożyli do ołowianej trumny i wyrzucili do morza.

Trumna dryfowała prowadzona przez Boga, aż dotarła do Lipari i tutaj ją wyłowiono. Było to w III wieku n.e. Historię św. Bartłomieja Apostoła spisał Grzegorz z Tours w 580 r. W tym okresie Lipari była centrum pielgrzymowania do grobu apostoła.

Na Wyspach Liparyjskich św. Bartłomiej jest czczony jako ten, który chroni przed wybuchem wulkanu, plagą i zarazą.

Niedaleko katedry i muzeum znajduje się park archeologiczny, w którym można oglądać teatr z czasów greckich oraz oryginalne, greckie sarkofagi, przyniesione tutaj z nekropolii Diany.

Wyspy Liparyjskie - Stromboli

Wyspa Stromboli ma 12,4 km. kwadrat. powierzchni, zbudowana jest z ryolitów, bazaltów i andezytów. Należy do ok. 450 czynnych wulkanów świata i elitarnej grupy czterech znacząco i nieustannie przejawiających swoją aktywność ( Kilauea na Hawajach, Sakurajima w Japonii, Sangay w Ekwadorze i Stromboli w pobliżu Sycylii).

Stromboli to wulkan wyspowy, liczący ok. 100 000 lat, jest więc młodym wulkanem. Zwany jest "czarnym gigantem", który kontrastuje z błękitnym morzem.

Jego wysokość nad poziomem morza wynosi 926 m., co stanowi 2/3, tj. całej wysokości.

Ok. 2400 m, czyli większa jego część, zanurzona jest w morzu. Od tysięcy lat jego wybuchy były niczym latarnia morska

dla podróżujących marynarzy, zaś unoszący się z krateru dym pozwalał na określenie kierunku wiatru. Plaże wokół Stromboli są czarne, pokryte materiałem wulkanicznym.

Stromboli dokonuje erupcji co 15-20 minut, wyrzucając ze swojego wnętrza gorącą lawę.

Częstotliwość erupcji zależy od pogody: gdy pogoda pogarsza się i następuje spadek ciśnienia, wybuchy są częstsze, gdyż powietrze słabiej przyciska magmę i wydobywające się gazy łatwiej mogą ją rozrywać. Zdarzyło się, że erupcja trwała ciągle prawie trzy miesiące. Wulkan jest unikatem na świecie, właśnie ze względu na specyfikę erupcji. Od ponad 70 lat wulkan wyrzuca ok. 700 metrów sześciennych lawy dziennie. Zastygające odłamki lawy wydostają się na wys. 50 -100 metrów powyżej krawędzi krateru. Aktywność wulkanu, oprócz wybuchów, przejawia się syczeniem gazów i unoszeniem się dymów. Mieszkańcy nazywają to "mową wulkanu"

Naukowcy uważają, że Stromboli wykazuje stałą aktywność od 2000 lat, a niektórzy sądzą, że nawet od 5000.

Posiada boczne kratery ( 6 - 8) z których 5 jest aktywnych. Kratery boczne usytuowane są poniżej wierzchołka.

Wyspa była stosunkowo późno zaludniona - ludzie bali się wulkanu. Jednakże z czasem zaczęli tu przybywać.

W 1800 roku wyspa Stromboli posiadała aż 65 statków, które umożliwiały i tworzyły komunikację pomiędzy Sycylia a Neapolem.

Flota straciła jednak znaczenie, gdy wybudowano wygodne drogi lądowe.

W 1930 r nastąpiła wielka erupcja wulkanu - wybuch Stromboli sięgał 30 metrów,

a spadające bloki zastygłej lawy miały nawet po 10 metrów sześciennych. Lawa zalała tereny na jego zboczach.

Uprawy i domy zostały zniszczone. Wyspa pokryła się kamieniami i popiołem, a opadający do morza materiał wulkaniczny wywołał tsunami - fale sięgały 2 metrów wysokości. Ludzie, którym udało się uratować, opuścili wyspę. Wielu z mieszkańców wyemigrowało potem do Australii.

Aktualnie wyspa liczy ok. 450 stałych mieszkańców, z czego ok. 50 mieszka w osadzie Ginostra, oddalonej od głównego miasteczka. W 1949 r powstał film "Stromboli" Roberto Rossellini' ego z Ingrid Bergman w roli głównej.

Aktualnie wyspa żyje z odwiedzających ją turystów. W 2003 r ruch turystyczny został wstrzymany, ze względu na nasilającą się aktywność Stromboli.

Wędrując po Stromboli warto pamiętać, że zachowania wulkanu są nieprzewidywalne. Należy bezwzględnie przestrzegać zakazów i nie zbliżać się do kraterów dalej, niż pozwalają na to wyznaczone miejsca ( tj. ok. 150 - 200 m. w linii prostej ).

Panarea

Panarea jest najmniejszą zamieszkałą wyspą na archipelagu Wysp Liparyjskich.

Uważana jest za wyjątkowo piękną, niezwykłą i kryjącą wiele tajemnic. Na wyspie znajduje się kościół św. Piotra z ciekawymi mozaikami i tarasem, z którego rozpościera się piękny widok. Domy mieszkańców budowane w stylu eolskim, przy użyciu miejscowego, taniego materiału. Są bielone, okiennice malowane na niebiesko, w ścianach zewnętrznych domów spotykamy często ceramiczne, święte wizerunki, w ogrodach rosną ogromne opuncje, hibiskusy, bugenwille, kapary. Jeden z fragmentów wyspy nosi imię pirata Drafa, który miał tu swoją siedzibę. Na wyspę często zawijały statki piratów.

Nazwa wiąże się z ukształtowaniem terenu - panaria oznacza teren skalisty, nierówny.

W przeszłości nazywano ją Euonymous czyli " jedna po lewej stronie", gdyż statki, które płynęły z Lipari na Sycylię mijały Panareę właśnie z lewej strony.

W jaskiniach na Panarei znaleziono wiele narzędzi i naczyń z poprzednich epok.

Znajdują się tutaj również kamienne kręgi i kwadrat z epoki brązu, które są prawdopodobnie pozostałością jakiejś świątyni.

Znaleziska świadczą o tym, że ludzie chętnie się tu osiedlali.

Odkryte tu eksponaty znajdują się w Muzeum Archeologicznym Wysp Eolskich na Lipari.